Rondleiding Tuinen van Zandweerd: Drukbezochte aftrap Deventer Architectuurprijs 2024                                                                                            

De aftrap van de tweede editie van de Deventer Architectuurprijs (DAP) op zaterdag 15 juni in Windkracht 7, het restaurant van de Deventer jachthaven, trok ruim 60 belangstellenden. Architectuurcentrum Rondeel vierde er tegelijk de Dag van de Architectuur. Op het programma stond een presentatie van de aanpalende wijk de Tuinen van Zandweerd, inclusief rondleidingen langs een aantal woningen in het gebied dat inmiddels grotendeels bebouwd is.

Met het evenement begon voor het Rondeel en architectuur-minnend Deventer ook de aanloop naar de uitreiking van de Deventer Architectuurprijzen op 24 oktober, waarvoor de inschrijving op de Dag van de Architectuur werd opengesteld. Rondeel-directeur Jantine Sijbring riep architecten en belangstellenden op kandidaten voor de prijs bij het architectuurcentrum aan te melden.

DAP-winnares nu zelfbouwer

Opvallend detail: de winnares van de vakprijs van twee jaar geleden, Angela Holterman, destijds met haar bureau Hollands Zicht in Amsterdam gevestigd, is als architect betrokken bij zes woningen in de Tuinen van Zandweerd. En bouwt nu ook voor zichzelf een huis op de plek van de vroegere Deventer ijsbaan. Holterman dacht al langer aan een verhuizing naar het oosten van het land, maar hakte de knoop door na het zien van de plannen voor de nieuwe wijk van Deventer.

Vanwege de grote belangstelling en het ruime aantal bewoners/architecten dat deelnam aan de Dag van de Architectuur trok het Rondeel in drie groepen door de wijk. De drie groepen werden telkens aangevoerd door een of meer betrokkenen bij de projecten. Zo lieten Daniël Kleine Schaars van I’M Architecten, Maaike Wittenhorst van woningcorporatie Rentree en de eerdergenoemde Holterman projecten zien waar ze als architect of projectleider bij betrokken zijn geweest in de Tuinen van Zandweerd. Een wijk waar duurzaamheid en natuur-inclusief bouwen met biobased bouwmaterialen belangrijke uitgangspunten zijn.

Hogere bouwkosten

Holterman was als architect betrokken bij het ontwerp van een aantal woningen, toen de oorlog in Oekraïne de prijzen van bouwmaterialen omhoog stuwde en haar opdrachtgevers zich begonnen af te vragen of ze hun woondroom nog wel zouden kunnen verwezenlijken. Een oplossing vonden ze in het omzetten van hun individuele bouwkavels in een project voor collectief opdrachtgeverschap. Zo behaalden ze bij een aannemer schaalvoordeel en kon de bouw van de woningen goedkoper, maar wel met behoud van individuele variatie.

De huizen staan op het gedeelte van de Tuinen van Zandweerd waar eerder sportvelden lagen. ”We hebben de contouren van de huizen getekend, met dakhellingen die van alle huizen hetzelfde zijn, terwijl de bewoners de breedte van de woning en bijvoorbeeld de goothoogte konden bepalen. Zo zijn er vier huizen aan elkaar gebouwd, maar wel allemaal verschillend’’, vertelde Holterman.     

Zichtlijnen tot de schuine kap

Op de hoek met het bestaande Zandweerd ontwierp I’M Architecten een lange en hoge woning voor een stel dat de afgelopen twaalf jaar in een maisonnette in Amsterdam-Noord had gewoond. ,”Ze wilden een gewoon huis met een dak. We hebben een huis getekend zoals een kind dat doet. Een hoog huis met een extra lange gevel, om een soort poortgebouw te maken. Je zit hier toch bij de entree van de Tuinen van Zandweerd.’’, aldus Kleine Schaars van I’M Architecten.

De zandkleurige met fraaie veeg gestucte gevel heeft een opvallend smal en hoog raam, dat doorloopt tot de zolderverdieping. Achter het raam gaat een open woonkeuken annex huiskamer schuil, waar lange zichtlijnen tot het schuine dak reiken. ”Onder een schuine kap voel je geborgenheid. Daarom hebben we ook een huis met vier kappen gemaakt. Zelfs op de berging zit een kap’’, vertelde Kleine Schaars in de van een vide voorziene woonkamer uitkijkend op park en waterpartij in het oude Zandweerd.

Rentree pioniert

Op de plek van de voormalige ijsbaan bouwde woningcorporatie Rentree de eerste Tiny houses in haar bestaan als sociale verhuurder. Een project dat begon met een groep bewoners die Tiny houses wilde bouwen, maar daar onvoldoende geld voor had en voor hulp bij Rentree aanklopte. Op dat moment was de corporatie net in gesprek met de gemeente over sociale woningbouw in de Tuinen van Zandweerd. Rentree ruilde van kavel, waarna de corporatie samen met de groep bewoners en met hulp van de Woonpioniers uit Amsterdam en aannemer Hunebouw acht tinyhouses ontwierp en bouwde.

Volgens projectleider Maaike Wittenhorst van Rentree was het voor de corporatie belangrijk om er verhuurbare woningen van te maken, al heeft ze vertrouwen in de toekomst. ”We bouwen ook kleine appartementen en studio’s die zelfs kleiner zijn dan de 35 vierkante meter van de Tiny houses, dus waarom zou dit niet kunnen. De huidige bewoners hebben zich verenigd onder de naam Groeneweerd en zullen ze zelf nieuwe huurders selecteren. De groep beschikt ook over een gemeenschappelijk gebouw, met badkamer, logeerkamer, huiskamer met keuken, wasruimte en gezamenlijke fietsenstalling.

De wens voor een gemeenschappelijk gebouw paste goed in het plan, omdat naast de tinyhouses een kavel binnen de milieucirkel van de rioolwaterzuivering ligt, waarop vooralsnog geen woonhuis is toegestaan, maar wel een gebouw waarin af en toe gelogeerd wordt. Ook de binnentuin is gezamenlijk.

Best een beetje trots

Hoewel de buurt nog niet helemaal is afgebouwd, liet projectmanager gebiedsontwikkeling Willemien Berkers van de gemeente Deventer aan het begin van de bijeenkomst weten ‘’best een beetje trots’’ te zijn op de uitnodiging die ze van het Rondeel kreeg om de buurt de presenteren. Dat ‘best een beetje trots’ waren ook andere medewerkers van de gemeente, want naast Berkers en adviseur stedenbouw en ruimtelijke ordening Ad Ankers, waren ook andere betrokken medewerkers van de gemeente naar Windkracht 7 gekomen.

Berkers schetste de geschiedenis van de herontwikkeling van ijsbaan en sportvelden tot woningbouwlocatie, waar ontmoeten, sport en spel, duurzaamheid en natuur-inclusief de kernwoorden zijn. Met gratis warmte afkomstig van de rioolzuivering, die in de toekomst ook de rest van de Zandweerd van warmte zal voorzien. Daarnaast wilde de gemeente zelfbouw op kleine kavels, als tegenhanger van de Vijfhoek en Eikendal in Diepenveen, waar al volop grote kavels verkocht zijn.

Straten als tuinpaden

Kleine kavels vergen parkeerplekken elders, maar omdat de stedenbouwers van wijkontwerper Urhain Stedenbouw & Strategie uit Amsterdam straten wilden als tuinpaden, verschenen er aan de randen van de wijk twee centrale parkeerplekken. Volgens architect en toekomstig bewoner Holterman een goede beslissing. Zij maakte aan de voorgevel van haar woning een veranda, waarbij de rustige en met openstenen al deels vergroende straat als een verlengde van de tuin voelt.

De aarzelingen in de politiek voor de vooruitstrevende opzet van de wijk bleken onterecht. De belangstelling voor een kavel was massaal. ”We moesten drie bijeenkomsten houden, zoveel belangstelling was er’’, zegt Berkers. Leerzaam was het ook. ”We wilden geen strakke eisen stellen. Dan moet je kunnen loslaten, denken in mogelijkheden en niet in beperkingen. Er zijn veel boeken over natuur-inclusieve wijken, maar wij zijn een van de eerste gemeenten die dat uitgangspunt geborgd hebben in het bestemmingsplan’’.