In gesprek over transformatie met Rijnboutt
Verslag van de bijeenkomst op 19 juni 2025 in Architectuurcentrum Rondeel, Assenstraat 14 Deventer.
Rode draad
“We zijn bewust terughoudend en sluiten zorgvuldig aan bij de bestaande structuren. We zoeken het niet in de grote gebaren, maar in vakmanschap en detaillering”, was het antwoord van architecten Eke Wondaal en Michael Maminski van het Amsterdamse Architectenbureau Rijnboutt toen we ze vroegen naar de rode draad in hun werk. “We bouwen in analogie met het bestaande, vanuit wat de bestaande architectuur ons vertelt. De nieuwe taal bij onze transformaties zou je kunnen zien als reductie van het oude: rationalistisch, maar met aandacht voor materialiteit.”
Nieuwe generatie architecten
Er ontspon zich een discussie over de nieuwe generatie architecten, die mogelijk wat terughoudender is en meer is gericht op het ambacht en de materialisatie. Door de focus op grote architectonische statements in het verleden lijkt er iets verloren gegaan. De nieuwe generatie toont respect voor de rijkdom van wat de voorgangers hebben neergezet en kent daar bij hun planvorming veel waarde aan toe.
Dat was de slotsom van het gesprek in een goed gevuld Architectuurcentrum Rondeel Deventer waar 29 mensen een inkijkje kregen in het werk van Rijnboutt. Joppe Kusters leidde het gesprek over het thema “Transformatie” van bestaande gebouwen.
Drie voorbeelden van transformatie
De Rijnboutt-architecten vertelden hun verhaal aan de hand van drie projecten, drie warenhuizen, die getransformeerd moeten worden omdat het winkelgedrag van mensen is veranderd en veel warenhuizen leegstaan. De drie warenhuizen die werden besproken waren:
- Het warenhuis aan de Herestraat in Groningen
- Inde Lanscroon, warenhuizen in Maastricht en
- De nieuwe Zara in Amstelveen
Kernbegrippen bij deze opgaven zijn: ambacht, professionaliteit, zorgvuldigheid en respect voor het gebouw en de omgeving.
Zorgvuldige inpassing
Het project Herestraat Groningen, uitgevoerd in opdracht van Redevco, transformeert het huidige C&A-warenhuis in een ensemble met een gemengd programma van winkels, woningen met gemeenschappelijke daktuinen en openbare fietsenstalling. Het winkelvloeroppervlak voor de C&A op de begane grond en de eerste verdieping wordt teruggebracht en daar bovenop worden woningen in de middenhuur-sector gerealiseerd in drie lagen. Op de eerste verdieping komt een centrale daktuin, boven op een doorgang die een oude zichtlijn van de stad herstelt. Daarvoor wordt een deel van het gebouw gesloopt. Deze nieuwe hof wordt een groene oase en daar wordt voor een deel van de woningen een entree gemaakt. Overige woningen zitten aan de buitenkant van het gebouw. Zo’n transformatieopgave leidt ertoe dat er geen standaard woningtypes in komen. De inpassing in de omgeving krijgt veel aandacht. Er komt naar analogie van de oude C&A een soort torentje op de hoek, die het einde van een zichtas vanaf de Grote Markt markeert. Door rekening te houden met zichtlijnen en met een goede aansluiting op de winkelstraten en historische karakteristieken, wordt de transformatie van het gebouw een manier om het stedelijk weefsel rondom het gebouw met zorg te verbeteren.
De draagkracht van het gebouw bepaalt het aantal woonlagen erboven
Inde Lanscroon is de herontwikkeling van het voormalige warenhuis van V&D en later Hudson’s Bay. Dit monumentale pand wordt getransformeerd naar een multifunctioneel woon- en winkelcomplex met drie winkels op de onderste bouwlagen (kelder, begane grond en eerste etage) en vijftig hoogwaardige en duurzame appartementen op de verdiepingen boven de winkels.
De draagkracht van het oorspronkelijke gebouw is bepalend voor het aantal verdiepingen dat er bovenop kan worden gebouwd. Dit betekent dat er gebruik wordt gemaakt van een lichtgewicht stalen constructie, die zijn aansluiting zoekt op het stramien van het bestaande gebouw, en wat zo ook meteen de beukmaten voor de woningen bepaalt. De gemeente Maastricht heeft een paar eisen. Zo moet de optopping van het gebouw zich voegen naar het daklandschap van de binnenstad, en wordt er aan de buitenzijde van het gebouw voor een grijstint gevelafwerking gekozen die zich in dit daklandschap voegt. De gevel bestaat uit een raster systeem, dat op basis van de onderliggende bebouwing verandert van verschijningsvorm.
Gebouw gereed maken voor nieuw warenhuis
Het nieuwe ZARA-gebouw in Amstelveen is een herontwikkeling van het huidige C&A-pand. Dat staat op de plek van een eerder C&A-filiaal, ontworpen in 1963 door Arthur Staal en Piet Zanstra en gesloopt in de jaren ’90. Aan de basis voor de herontwikkeling ligt het behoud van de draagstructuur en gevels. In dit geval gaat het om een wisseling van warenhuis en niet om de toevoeging van woningen. Het hele ontwerp draait om lagen weghalen, en weer toevoegen, en al deze verschillende lagen en sporen zichtbaar maken. Het huidige gebouw is gesloten en heeft op een enkel raampje na geen openingen in de gevel. In de betonnen buitenwanden worden gaten gezaagd, die daglicht het gebouw in brengen. De schil wordt voorzien van een nieuwe laag, en wordt gekaleid in een lichte kleur die relatie met de kleurstelling van de gebouwen in de omgeving zoekt. In combinatie met natuursteen lateien en dagkant en hardhouten bloemkozijnen, krijgt het gebouw een totaal andere verschijningsvorm, waardoor het oude gebouw nauwelijks meer te herkennen is.
De HEMA in Deventer
Rijnboutt werkt in Deventer aan de transformatie en optopping van de HEMA. Met hun aanpak en methodiek hebben ze de toehoorders uit Deventer waarschijnlijk kunnen overtuigen dat het met ons HEMA-gebouw ook goed gaat komen. Helaas konden/mochten ze daar nog niets van laten zien. We zijn benieuwd en blijven het op de voet volgen.
