Baksteen als canvas in Sluiswijk en GAE stadion

Automobilisten werpen er een snelle blik op, net als fietsers. Soms komen ze dichterbij. Soms trekken ze de wijk in op zoek naar andere murals. Het zijn kunstzinnige muurschilderingen die de dichte kopgevels van elf huizen in de Deventer Sluiswijk tot een openluchtmuseum hebben gemaakt. Natuurlijk was het een adelaar die zo zichtbaar voor fietsers op de Rielerweg en automobilisten op de Henri Dunantlaan moest verschijnen. Hét symbool van de grote buurman Go Ahead Eagles. 

De elf murals in de vroegere arbeiderswijk waren onderdeel van een excursie die Architectuurcentrum het Rondeel samen met mural-initiatiefneemster Gerda Brugman op 13 april georganiseerde. Ook werd een bezoek gebracht aan het nabijgelegen stadion van de profvoetballers van Go Ahead Eagles. Het stadion is door Martin Kleine Schaars van I’M Architecten, fan en huisarchitect van de club, ingrijpend vernieuwd.  

Kleur aan de stad 

Bij het murals-project kregen Brugman en haar medestanders hulp van Deventenaar Egbert Scheffer. Egbert Scheffer is ervaren muurschilder en ontving samen met compagnon Mano Scherpbier de Deventer Promotieprijs 2023, vlak voor de excursie van 13 april. Deze prijs is voor StreetArtStreets die een hedendaagse beleving van de Deventer geschiedenis aan de stad geeft. Onderdeel was ook hun aandeel in het Muren & Buren project, ofwel de murals in de Sluiswijk, waar Scheffer de rol van curator op zich nam. Brugman vertelde enthousiast over het kunstproject, dat tegelijk de sociale samenhang in de wijk versterkt, de bewoners met trots vervult, en de band met andere Deventenaren aanhaalt. “We zien veel wandelaars en fietsers die een foto maken van de kunstwerken en een praatje maken met bewoners. Ze horen het verhaal achter de murals. Dan krijg je interactie.”, aldus Brugman. 

Aandacht maakt mooier  

Volgens Brugman is de prijs voor Scheffer en Scherpbier ook goed voor haar buurt. “We werden een beetje beschouwd als achterstandsbuurt, maar zagen al dat de gemeente meer aan onderhoud ging doen. Die promotieprijs helpt ons ook, want wat valt er te promoten als het gras hoog staat. Je ziet wel, als je iets wilt, lukt het.” Het project kende mede door corona een lange aanloop, maar met hulp van subsidies werd het veel groter dan verwacht.  

Inmiddels voert ze als een volleerde gids veelvuldig belangstellenden langs de muurschilderingen. De rondgang is ook met hulp van mede-buurtbewoners als stadswandeling bij de VVV Deventer te boeken. Brugman gaat vaak op stap met schoolklassen, maar is er ook belangstelling van woningcorporaties elders uit het land. Zij zijn nieuwsgierig geworden en willen lering trekken uit de samenwerking van de bewoners met woningeigenaar Rentree. Sommigen overwegen een eigen versie van Muren & Buren.  

Extra aantrekkelijk voor jong en oud: in élk van de murals zit een afbeelding van een koekje verstopt. Dit is onderdeel van een speurtocht en een verwijzing naar de ontstaansgeschiedenis van de wijk. Sluiswijk is namelijk gebouwd voor de arbeiders van de inmiddels afgebroken biscuitfabriek De Sluis. 

Koekblik weer vol 

Naar die koekgeschiedenis verwijst één van de muurschilderingen. Het is een kunstzinnige reclame voor het biscuitmerk, met een gestileerde vrouw die een koekje eet, een fabriek met karakteristieke sheddaken en hoge schoorsteen, voorzien van de fabrieksnaam, en een bestelbus met opschrift. Dit allemaal in de stijl van een reclame uit de jaren vijftig. “Je kreeg hier vroeger een blik met koekjes en als die leeg was, liep je naar de fabriek om hem weer te vullen.”, vult Brugman aan.  

Streetart-kunstenaar Scheffer legde voor elke muurschildering zijn oor te luisteren bij de aanpalende bewoner. Hij vroeg naar een verhaal als uitgangspunt voor het kunstwerk en een eventuele voorkeur voor een schilderstijl. Zo verschenen er dieren en andere geliefde zaken uit het leven van bewoners. Denk aan ara’s, een panter, pimpelmeesjes, een ram, de adelaar van de voetballende buren, een olifant en konijn, maar ook een race-auto en een Japanse krijger. Ook ontstonden er schilderingen in uiteenlopende stijlen en kleurgebruik. Van flower power tot een stemmig geschilderde voorstelling met zicht op de Rielerweg, waar aan de overkant zorgwoningen komen.  “We wilden het hier voor de toekomstige bewoners rustig houden”, zegt Brugman.  

Voor elke mural selecteerde Scheffers een kunstenaar die het beste past bij de stijl van voorkeur van de aanwonende buurtbewoner. De kunstenaars reageerden enthousiast op de uitnodiging. “Ze verheugden zich er heel erg op, want zoveel van dit soort projecten zijn er niet in Nederland”, aldus Brugman. Ze oogstte veel respect en bewondering voor haar initiatief, ook onder de deelnemers van de Rondeel-excursie.  

Roodbruin en zwartgelakt  

Die bewondering bleef aan tijdens het tweede deel van de excursie, waarbij de deelnemers het grotendeels vernieuwde stadion van de profvoetballers van Go Ahead Eagles aan de overzijde van de Rielerweg bezochten. Voor de vernieuwing van de verouderde tribune aan de Vetkampstraat was aanvankelijk een nieuwbouwplan in combinatie met woningen voorzien. De oude muur langs de straat – met zijn kenmerkende kassahokjes – zou in dat plan verdwijnen.  

Dat was tegen het zere been van de verstokte fans van de club, waaronder architect Martin Kleine Schaars. Hij is sinds mensenheugenis trouw bezoeker van het stadion aan de Vetkampstraat. Samen met andere fans wist hij het bestuur ervan te overtuigen dat de muur onlosmakelijk met de geschiedenis van de club was verbonden en daarom als monument moet gelden. Een oproep dus voor een ander plan. In baksteen om precies te zijn, zoals de sfeervolle stadions in Engeland. Kleine Schaars nam het bestuur van de club mee op excursie naar een van die Engelse bakstenen stadions om in de sfeer te komen. “Hier zie je dat nergens meer. Een bakstenen stadion, dat zie je nooit meer, en dat nog wel in een woonwijk. Bij elke wedstrijd hebben ze het erover in een sportuitzending.” 

I’M Architecten won een nieuw uitgeschreven architectenprijsvraag met de aanpassingen aan het stadion. Hiervoor vervingen ze de tribune aan de oostelijke Vetkampstraat door een fijn gedetailleerd exemplaar van roodbruine baksteen met zwartgelakt staal voor de draagconstructie als contrast. Aan de zuidkant verrees op dezelfde manier een nieuwe hoofdtribune met diverse ontvangstzalen en lounges. Later volgde een verlenging van de hoofdtribune met een reeks skyboxen.  

Onderdeel van de wijk 

De open zijkant van de tribune werd daarmee dichtgemaakt, maar kreeg wel een forse raampartij. Zo hebben skybox-bezoekers niet alleen uitzicht op het veld, maar ook op de naastgelegen wijk en de massaal toegestroomde fans die opeengepakt staan te wachten. Kleine Schaars, met een glimlach: “Dan zie je in een uur tijd 10.000 man het stadion binnenlopen. Dat krijg je er gratis bij.’’ 

Binnenkort volgt aan de andere zijde van de hoofdtribune een kleine uitbreiding. Dit is zonder skyboxen. Ook daar krijgt de tribune een dichte gevel: tot meer comfort van voetbalfan en aanwonenden die minder geluid zullen horen. Vervolgens worden de tribunes aan de zijde van de Brinkgreverweg en de Henri Dunantlaan in dezelfde stijl vervangen door nieuwbouw.  

Beide krijgen daken vol zonnepanelen en een enorme kelder voor de opvang van regenwater. Het water is bestemd voor de beregening van hoofdveld en trainingsveld, maar ook voor de tuinen van buurtbewoners. Verder komt er een bewaakte fietsenstalling. “Belangrijk, want de Eagles hebben anders dan anders clubs geen autoprobleem, maar wel een fietsenprobleem. Dat was altijd al, maar met die elektrische fietsen van nu komen ook fans uit Lettele en Okkenbroek met de fiets naar het stadion.” 

Trots op onze muren 

Omwille van de sfeer in het stadion en het verminderen van geluidsoverlast voor de buurt maakte Kleine Schaars een knik in het dak van de nieuwe tribunes. Een deel van het geluid kaatst nu terug naar het veld. “Als ze dan aan de ene kant van het veld keihard Go Ahead roepen en de andere kant Eagles keihard terugroept, zit ik hier als trotse vader van het stadion soms met een traan in de ogen.”  

Een deel van de oude muur langs de Vetkampweg is na een hevige storm door fans liefdevol en eigenhandig weer opgemetseld. Ook hier tot trots van Kleine Schaars die bovendien de restauratie van het laatste deel van de muur aankondigt.   

Trots op de club zijn ook de bewoners van de Sluiswijk. Brugman: “Toen we vroegen wat er op de muren moest komen, stond Go Ahead Eagles op nummer één. Met de skyline van Deventer als lachende tweede.”  

Door: Bert Felix