Gebouwbezoek: Een woonfabriek van staal en Alfa-geel

Staal was donderdag 19 oktober 2023 het doel van een aflevering in de serie opleveringsbezoeken die Architectuurcentrum Rondeel elk jaar organiseert, met vijftig deelnemers ook dit keer een succes. Een gebouw in aanbouw in een ruig gebied dat ruig moest blijven. Dat uitgangspunt lag aan de basis van het ontwerp van het project. Vier gebouwen, onderling verbonden met een felgekleurd stelsel van stalen trappen, galerijen en tussenliggende platforms. Met op de begane grond bedrijfsruimtes en daarboven 42 appartementen. Opvallend is de centrale lift, die in een zelfstandig torentje alle vier gebouwen bedient en zo flink wat ruimte bespaart. Opvallend is ook de car stacker in de parkeergarage, een autolift waarmee auto’s in twee lagen boven elkaar kunnen staan. Ruimtewinst ook hier.

De feitelijke oplevering van de gebouwen laat nog even op zich wachten, maar de deelnemers aan de excursie kregen zo wel diverse stadia te zien van de bouw en afwerking van het naast de Grijze Silo gelegen Staal.

Pater familias van het gebouwencomplex is Deventenaar Jan Nijland, die zich in 2006 met zijn garagebedrijf Bella Macchina als specialist in Italiaanse auto’s vestigde in een oud gebouw in het Havenkwartier, dat net begonnen was een nijvere, creatieve en hippe wijk te worden. Nijland nam ook een optie op de grond, waarop nog wat kleinere gebouwen stonden en waar volgens het bestemmingsplan van het Havenkwartier vier losse gebouwen zouden moeten komen.

Nadat aanvankelijke plannen om het gebouw van het garagebedrijf te vervangen door een nieuw gebouw met meer ruimten voor ambachtelijke bedrijvigheid financieel onhaalbaar bleken, riep Nijland de hulp in van 1618 Vastgoed, het ontwikkelbedrijf van Gaby Bosch en Meindert van Pasman, dat elders in het Havenkwartier is gevestigd en dat met de herontwikkeling van de voormalige Gasfabriek, het voormalige gymnasium aan de Nieuwe Markt en een voormalige loods in het Havenwartier tot Loods570 al belangrijke bijdragen aan het nieuwe Deventer op zijn naam heeft staan. Als architect trokken 1618 Vastgoed en Nijland Buro Duck aan uit het tussen Wilp en Voorst gelegen Gietelo, dat eerder al een woning in het Havenkwartier ontwierp.

Voor de invulling en het ontwerp van de nieuwbouw van Bella Macchina deden ontwikkelaar en architect inspiratie op bij de eigen Gasfabriek, maar ook in het autobedrijf van opdrachtgever Nijland. Daarnaast keek het team naar het hoogbouwproject Little C in Rotterdam, waar de sociale samenhang tussen de bewoners een impuls krijgt door de centrale ingang en lift, met bruggen naar de verschillende woongebouwen, waardoor bewoners elkaar steeds ontmoeten.

Ook Neuer Zollhof, de drie met glimmend staal beklede gebouwen van de Amerikaanse architect Frank O. Gehry in de Medienhafen van Düsseldorf, passeerde het vizier. ,,We wilden hier iets goeds neerzetten dat voldoet aan onze ambities, de ambities van het beeldkwaliteitsplan van de gemeente en het uitgangspunt dat het Havenkwartier een ruig gebied moet blijven’’, vertelde Gaby Bosch van 1618Vastgoed het gezelschap.

Aan de Gasfabriek ontleende het team het woningprogramma met onder meer 22 kleine huurstudio’s, het gebruik van staal, zoals de aanbouw in cortenstaal van een van de monumentale gebouwen op het terrein van de vroegere gasfabriek, maar ook van Gebouw X, dat momenteel aan de Zutphenseweg in aanbouw is. Het team ging daarnaast aan de slag met de betekenis van het Italiaanse woord macchina uit de naam van het garagebedrijf van Nijland, Bella Macchina, dat niet alleen Mooie Auto betekent, maar ook Mooie Machine.

Referentiebeeld daarvoor werd uiteindelijk een petro-chemische fabriek, waar een levendig stelsel van trappen, buizen en loopbruggen de gebouwen domineren. Van het belangrijkste automerk van Bella Macchina, Alfa Romeo, leende het ontwerpteam een van de typische kleuren van het Italiaanse merk. Niet de meer bekende kleur rood, maar geel, dat elders in het Havenkwartier al te zien is op een tot drumstudio omgebouwde zeecontainer op het dak van een van de nieuwe huizen in het Havenkwartier. ,,Alfa-geel komt ook het beste overeen met de gele veiligheidskleur in de petro-chemie’’, verklaart Bosch.

Alle trappen, galerijen en loopbanen van Staal worden uitgevoerd in het opvallende geel, net als de stalen beplating langs de trappen en galerijen. De gebouwen zelf krijgen een gevelbeplating van verzinkt staal, dat geleidelijk aan vergrijst en met een reeks zware slotbouten is bevestigd, opnieuw een bijdrage aan het industriële karakter van het gebouw en de omgeving. Ook de balkons zijn van staal, met als bijzonderheid dat ze aan stalen kabels hangen aan een staalconstructie op het dak, als afgeleide van vroegere havenkranen. Uitgangspunt voor de nieuwbouw waren ook de vier losse bouwvlakken uit het bestemmingsplan, waardoor er vier gebouwen moesten komen. ,,Is dat handig, vroegen we ons in het begin af? Maar het heeft wel tot inspiratie geleid, want we wilden de vier gebouwen wel met elkaar verbinden’’,