Op weg naar een bioregionale toekomst in Deventer en omstreken
Verslag van plekberaad op 18 september 2024 in de Deventer Schouwburg
Op weg naar een bioregionale toekomst in Deventer en omstreken
en plekberaad in Deventer in het kader van het programma “Nature of Hope” van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam 2024
- Uitgestrekte populierenbossen in het laaggelegen gebied tussen Veluwe en IJssel als houtleverancier en wateropvang,
- Nu al bomen planten voor de biobased bouw van woningen in de toekomst,
- Twee of drie extra bomenrijen langs lanen om hout te oogsten zonder volledige kap,
- Veel meer akkers met gewassen als vlas, hennep en graan bedoeld voor bouwmaterialen,
- Flinke stroken laaggelegen natte natuur langs alle weteringen om water te bufferen maar ook bouwmateriaal te oogsten,
- Dubbelgebruik van natuurgebieden om ook daar bouwmaterialen te oogsten.
- Weer geobased materialen gaan gebruiken (rivierklei, leem e.a.)
- Meer circulaire, bio- en geobased gebouwen bouwen
Zie hier een aantal belangrijke aanbevelingen die de deelnemers aan het plekberaad in Deventer verzamelden om mee te geven aan de IABR (Nature of Hope) en aan Mooi Nederland, het programma van het Ministerie van Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening.
Doel van Mooi Nederland is ruimtelijke kwaliteit een belangrijke plek te geven bij de grote transities in Nederland, zoals de woningbouwopgave, de overstap naar duurzame energie en duurzamere landbouw, meer biodiversiteit en een betere waterkwaliteit en de verduurzaming van toekomstige en huidige woningen.
Lange termijn
De bijeenkomst op 18 september in de Deventer Schouwburg was een initiatief van de organisatie van de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR) en het Ministerie voor de Toekomst en Architectuurcentrum Rondeel. De bijeenkomst werd geleid door toekomstminister Meta Knol. Doel van het Ministerie van de Toekomst is samen met anderen te streven naar rechtvaardigheid tussen huidige en toekomstige generaties en het belang te onderstrepen van lange-termijn-visies. De bijeenkomst was één van de drie regionale plekberaden lokaal georganiseerd door het Deventer Architectuurcentrum Rondeel, het Centrum voor Architectuur in Arnhem (CASA) en het Centrum voor Beeldende Kunst, Vormgeving en Architectuur in Zeeland (CBK Zeeland, gevestigd in Middelburg).
Biobased Bouwen, jaarthema 2024 van Architectuurcentrum Rondeel
Volgens Jantine Sijbring, directeur van het Rondeel, gebeurt er op het gebied van biobased en circulair bouwen al veel in de ruime regio rond Deventer. Zo koos het architectuurcentrum biobased bouwen als jaarthema voor 2024, organiseerde op 7 februari de Nacht van het Biobased Bouwen waar tal van deskundigen hun licht lieten schijnen op het voor de toekomst van Nederland relevante onderwerp. Daarop volgde een evaluatiebijeenkomst van die Nacht, een masterclass door architect Daan Josee en Annelot Wartna (MaasKristinsson Architecten) in samenwerking het Apeldoornse Architectuurcentrum Bouwhuis en een lezingenreeks van Jong Rondeel over biobased bouwen.
In 2023 bezocht Het Rondeel het biobased en circulair herbouwde gemeentehuis van Voorst. En was er een excursie naar het biobased paviljoen van de Company New Heroes (Lucas de Man en Pascal Leboucq) op de Floriade in Almere. ,,We willen nu alle lessons learned verzamelen. En die bevindingen zullen o.a. naar Mooi Nederland x CoLA worden gestuurd’’, aldus Sijbring.
Meer aanbod dan vraag
Volgens vertegenwoordigers van de organisatie Boeren voor Biobased Bouwen Regio Stedendriehoek en Biobased (Ver)bouwen Salland wordt er momenteel op respectievelijk 120 (Stedendriehoek) en 40 hectare landbouwgrond (Salland) hennep verbouwd om bouwmaterialen van te maken. Van elke hectare hennep kunnen tien woningen worden geïsoleerd, zodat er nu jaarlijks 1600 woningen van isolatie kunnen worden voorzien. Een aantal dat de komende jaren flink mag stijgen, stellen de vertegenwoordigers. Momenteel is er nog meer aanbod dan vraag. Dus de vraag naar deze bewezen producten wordt nu gestimuleerd.
Buurspraken
Toekomstminister Knol verwees naar de aanleg van de Afsluitdijk, waar in 1932 het laatste gat werd gedicht en later een kunstwerk van Hildo Krop verrees met een volgens Knol behartenswaardige spreuk: ‘Een volk dat leeft bouwt aan zijn toekomst’. ,,Niemand twijfelt aan het nut van de Afsluitdijk na de enorme overstroming van 1916. Ook wij moeten kijken of we wel het goede doen voor de generaties na ons’’, stelt Knol.
Dat doet ze onder meer tijdens bijeenkomsten met burgers. ,,In Deventer had je al in de veertiende eeuw zogenaamde buurspraken, burgervergaderingen tussen wijken. Dat concept is de basis van het Ministerie van de Toekomst. Ontstaan in de coronatijd, hebben we inmiddels al vierhonderd van dergelijke buurspraken georganiseerd, waarbij we nadenken over de toekomst’’, zegt Knol. Ook Catherine Koekoek, mede-curator van de Rotterdamse Architectuur Biënnale, wil mensen samenbrengen om over de wat verdere toekomst na te denken.
Stappen gezet
Volgens Jantine Sijbring zijn er inmiddels stappen gezet. ,,Het Rondeel bestaat dit jaar dertig jaar. Dertig jaar geleden was het een moment van grote ingrepen. De laatste grote stap voor de uitbreiding van Deventer was de Vijfhoek. Dat gebeurde op de manier van het volbouwen van gras- en akkerland, waarbij er niet veel rekening werd gehouden met de bodem en water in het gebied. Dat zouden we nu niet meer zo doen.’’
Tijden zijn veranderd en bouwmaterialen en -methoden zijn in ontwikkeling. Inmiddels zit gebouw X op het terrein van de Deventer Gasfabriek vol stro als isolatiemateriaal in panelen van het bedrijf Strobox uit Deventer, staat er in de Tuinen van Zandweerd een hele reeks biobased huizen en moet het toekomstige appartementengebouw SILO in het Havenkwartier voor minstens de helft uit hernieuwbare grondstoffen bestaan. Ook een uitbreiding van Dimence op de Rielerenk wordt een duurzaam gebouw. In het nabijgelegen dorp Broekland timmert het bedrijf Tala aan de weg met het ontwerp en de bouw van biobased woningen en gebouwen. Om een paar voorbeelden te noemen.
Genoeg bouwkandidaten
Carmen Oude Wesselink, ketenregisseur van Boeren voor Biobased Bouwen Regio Stedendriehoek, rekent intussen op een akkoord tussen rijk en gemeenten dat later dit jaar zou worden gesloten, waarbij gemeenten aan bouwprojecten een eis van minimaal 30 procent biobased bouwmateriaal gaan stellen.
Volgens sommigen mag dat percentage nu al omhoog. Met het nieuwe gebouw SILO in het Havenkwartier heeft Deventer laten zien dat een ambitie van 50 procent biobased genoeg bouwkandidaten oplevert. Het project is gegund aan het Amsterdamse Architectenbureau Space & Matter in samenwerking met de Heutink Groep en NL Architects. Space&Matter is ook betrokken bij het toekomstige appartementengebouw op de plek van de vroegere Deventer ijsbaan.
Aan het Plekberaad in de Deventer Schouwburg namen vijftien deskundigen op het gebied van Bioregionaal (ver)bouwen deel.
Bijeenkomst IABR op 10 oktober 2024 en partnerevent op 28 november 2024
De uitkomst van het Deventer plekberaad was vervolgens input voor de slotbijeenkomst van de Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam met de titel “Nature of Hope” op 10 oktober jl. Daar heeft Jantine Sijbring benadrukt dat er in het oosten van het land veel gebeurt. Belangrijk is om nu beleid in gang te zetten, dat toewerkt naar die gewenste toekomst over 30 jaar. Laat je niet weerhouden door alle obstakels van vandaag de dag, maar zet een koers uit voor de toekomst.
Op 28 november wordt onze opbrengst ook ingebracht op het partnerevent van MooiNL en Stichting CoLA (Coördinatie Lokale Architectuurinitiatieven) in de Werkspoorkathedraal en -fabriek in Utrecht. Tijdens deze middag zal VRO-minister Mona Keijzer haar visie op het ruimtelijke ordeningsbeleid presenteren. De resultaten van een half jaar aan lokale maatschappelijke dialogen over ruimtelijke kwaliteit, georganiseerd door de architectuurcentra (waaronder ons plekberaad) worden gepresenteerd en architect Sanne van Manen verzorgt de tweede jaarlijkse Vitruvius Lezing. Lucas de Man vat tijdens de wrap up de middag op eigen wijze samen en geeft tevens praktische tips mee over hoe samenwerking kan werken, maar dan echt.
