Utopia of een nieuwe voortuin voor Deventer?
Is een uitkijktoren op de Worp haalbaar, of anders een utopisch recreatiegebied aan de Rembrandtkade? Saxion stadsLAB-studenten zochten het uit. Ze presenteerden hun bevindingen in Architectuurcentrum Rondeel.
Vanwege haar twintigjarig bestaan schonk Architectuurcentrum Rondeel de gemeente Deventer vorig jaar een cadeau. Met de naam ‘Overvloed’ ontwierpen acht duo’s van architecten en beeldend kunstenaars ideeën voor plekken in de stad die verbonden zijn met water en een impuls kunnen gebruiken. Leuk idee, maar vergelijk het met een kind dat een speelgoedtrein cadeau krijgt. Als de verpakking eraf is, moet de trein eerst nog in elkaar worden gezet voor je er wat aan hebt. Kortom: wat ga je met de ontwerpen doen? Nou, dacht Saxion stadsLAB, onderzoeken welke ideeën werkelijk haalbaar zijn.
Studenten ruimtelijke vormgeving, stedenbouwkundig ontwerp en bestuurskunde bogen zich over de ontwerpen en kozen twee uitdagende voorbeelden uit: een transformatie van het oude ijsbaanterrein aan de Rembrandtkade van architect Erwin Schot en kunstenaar Elise van der Linden en het uitzichtpunt vanaf de Worp, door architect Huib Ribbens en kunstenaar Wanda Schaap.
De utopische speeltuin
Rijd je langs de Rembrandtkade, dan zie je de restanten van de oude tribune, wat moestuintjes, bandensporen in het gras, een crossbaan en een glijbaan. Verderop ligt braakliggend terrein waar ooit sporthal De Zandweerd stond en de immense bijbehorende parkeerplaats. Nadat woningbouwplannen afketsten besloot de gemeente dat het terrein een recreatieve bestemming moest krijgen. Dat is het op een bepaalde manier, maar Schot en Van der Linden werkten dit met hun idee iets verder uit. Sterker nog, ze lieten hun fantasie de vrije loop. Boomhutten, een waterspeelplaats met glijbanen en klimtorens, een uitkijktoren, een overkapping, uitgegraven water en ten slotte moestuinen. “We vonden het heerlijk om ons niets aan te trekken van bestemmingsplannen’’, zegt Erwin Schot.
Dat bleek ook uit de analyse van de studenten. Op het gebied van legitimiteit moet het plan nog flink worden bijgeschaafd. Jacob Siebelt, één van de studenten: “De uitkijktoren is te omvangrijk en zou onder bebouwing vallen, wat volgens het bestemmingsplan niet mag. Ook de boomhutten, het waterspeeltoestel en de overkapping vallen niet binnen het bestemmingsplan en zouden een buitenplanse afwijking vragen.’’
Over 15 min presenteren @stadsLAB_Saxion studenten hun plannen voor Deventer, aan de hand van analyses met een drone pic.twitter.com/SjrdixfpsU
— Ruben Ferwerda (@urbenferwerda) 14 april 2016
Schot countert: “Maar hebben jullie ook onderzocht hoe je creatief met de regelgeving om zou kunnen gaan?” Siebelt: “Ja, je zou ervoor kunnen kiezen de uitkijktoren open te laten, waardoor het slechts een bouwwerk wordt en daardoor wél in het bestemmingsplan past.’’
De studenten zien kansen. Siebelt: “Het ontwerp heeft maatschappelijk rendement. Het kan een drukbezochte recreatieplek worden, de overkapping kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor marktkramen. Moestuingebruikers zouden daar hun groenten kunnen verkopen.’’
Een ander probleem is echter het draagvlak. Een eerdere werkgroep boekte weinig resultaat en dat risico bestaat ook nu. “Het is belangrijk om een kartrekker te vinden. Specialisten met kennis van zaken die omwonenden kunnen mobiliseren.’’ En de financiering van het project, dat minimaal 1,5 miljoen euro gaat kosten, moet te doen zijn. “Andere gemeenten hebben succesvolle crowdfundacties opgezet. Dat moet hier ook kunnen.’’
Poëtische voortuin van de stad
Collega-studenten Cas Verkade, Jaap Vaneker en Emma Stoevenbelt staken de IJssel over met hun project. Zij kozen voor het uitzichtpunt vanaf de Worp. “Een poëtisch ontwerp’’, stelt Verkade. “Het idee is een uitzichttoren van zo’n 15 meter hoog, iets ten noorden van stadscamping De Worp. De toren staat in de nieuw uitgegraven geul, met een loopconstructie enkele centimeters onder het wateroppervlak. Bij hoog water kun je de toren niet bereiken en zelfs met lagere waterstanden is het moeilijk om er met droge voeten te komen. Die onbereikbaarheid geeft een mooi effect.’’
Qua kosten blijft het binnen de perken. “Uit referentieonderzoek bleek dat een uitkijktoren ongeveer 100.000 euro zal kosten’’, aldus Stoevenbelt. Uit hetzelfde onderzoek bleek maatschappelijk draagvlak cruciaal. Een andere toren werd uiteindelijk vooral gebruikt door ooievaars. Waarom zou dat hier niet gebeuren? “Omdat er veel actoren betrokken kunnen zijn bij de bouw’’, zegt Stoevenbelt. “Het IJsselhotel ligt ernaast, camping De Worp, VVV Deventer en de gemeente hebben beide baat bij deze bijzondere toren. De Fietsersbond Deventer kan het als bezienswaardigheid opnemen in fietsroutes.’’
De aanwezigen zijn echter kritisch. “Hebben jullie rekening gehouden met flora- en faunawetgeving? Volgens mij is het een broedgebied voor vogels’’, zegt één van de bezoekers. Een ander sluit aan: “Volgens mij is het zelfs Natura2000-gebied. Dat kan wel eens heel moeilijk worden.’’
De tweedejaars studenten hebben geen sluitend antwoord. Ze hebben de verdiepingsslag hier en daar gemist, maar een bewoner van De Worp is desalniettemin enthousiast. “Wij willen als bewoners niet dat De Worp een natuurgebied wordt, maar een voortuin van de stad. Bovendien hebben we pas een legaat gekregen, dat kan worden gebruikt voor ontwikkeling van dit gebied. Deze toren zou daar uitstekend in passen.’’
Overvloed als tentoonstelling
Het leidt tot een trotse glimlach bij de studenten, die aangeven de komende tijd het onderzoek door te zetten. Het is mooi om te zien dat de ontwerpen méér zijn geworden dan slechts wilde ideeën. De bedoeling van Overvloed is dat burgers, wijkteams, gemeente, waterschappen en Rijkswaterstaat met de ideeën aan de slag gaan en de eerste stap is gezet. Wil je weten welke plannen er nog meer zijn bedacht? De expositie Overvloed is tot 31 augustus 2016 te bewonderen in de centrale hal van het Deventer Ziekenhuis.
Door: Luuk Talens
{ppgallery}/20160414OvervloedStadslab/{/ppgallery}