Binnenstad van Zutphen: decor én dynamiek
Het eerste Stadscafé Zutphen op woensdag 18 november 2015 in Pakhuis Noorderhaven had als titel de prikkelende vraag ‘Decor of Dynamiek?’. Na afloop was duidelijk dat het is: ‘Decor én dynamiek!’. Voor verantwoordelijk wethouder Oege Bosch was het een complete avond: “Ik heb er niets meer aan toe te voegen”, sprak hij na afloop.
Ofschoon Zutphen een alom geprezen binnenstad heeft met veel pittoreske straatjes, historische panden en bijzondere winkels, is er toch enige zorg omtrent de leegstand en de uitgestorven sfeer als de winkels om zes uur hun deuren gesloten hebben. Dat wordt nog ernstiger als winkels permanent hun deuren sluiten en leegstand oprukt in vooral de aanloopstraten naar het hart van het centrum. Onderdeel van die leegstand is het ongebruikt laten van de verdiepingen boven de winkelruimten in de plint van de panden. Op de door Architectuurcentrum Rondeel – met hoofdvestiging in Deventer – georganiseerde debatavond werd door Hendrik Haafkes en Remco Feith, beiden vertegenwoordigers van de gemeente Zutphen, een aanzet gegeven tot discussie over het behoud (of hervinden) van dynamiek, over zonering van economische activiteiten, over wonen boven winkels en over de esthetische kwaliteiten van Zutphen. Dit alles onder de inspirerende leiding van moderator Eduard Plate, specialist vestigingsbeleid en retailmanagement.
WONEN BOVEN WINKELS
Van groot belang voor een levendige binnenstad is het bewonen van de winkelpanden zodat er ook ná sluitingstijd levendigheid is. Dit is het streven van Wonen boven Winkels. Hendrik Haafkes, beleidsmedewerker Cultuurhistorie bij de gemeente Zutphen, vertelt over de vele partijen die betrokken zijn bij dit complexe onderwerp: de pandeigenaren die het gebruik van verdiepingen uit handen moeten geven, de gebruikers (meestal winkeliers) die mee moeten werken aan de kwaliteitsverbetering, de gemeenten die het proces moeten aanjagen en faciliteren, de provincie en het rijk die de regelgeving moeten versoepelen en ontwikkelingen moeten subsidiëren en de woningcorporaties (zoals Ons Huis) die een rol kunnen spelen in de exploitatie. Haafkes licht toe wat de Zutphense aanpak is. Allereerst denkt de gemeente mee over herontwikkeling, ze doet bouwblokonderzoek en voert haalbaarheidsonderzoeken uit voor potentiële ontwikkellocaties. Daarnaast is er de bereidheid om versoepeling van de locale regelgeving mogelijk te maken; denk daarbij aan het laten vallen van een parkeereis of de voorgeschreven eisen ten aanzien van trappen. Tenslotte is er de mogelijkheid voor het subsidiëren van haalbaarheidsplannen, voor het ontwerpen en bouwen van centrale trappenhuizen en voor restauratie van gemeentelijke monumenten.
Volgens Haafkes is het sec ontwikkelen van ‘Wonen boven Winkels’ te simpel. Het moet onderdeel zijn van een integrale aanpak, waarbij naast economische factoren ook doelgroepenbehoeftes zoals die van starters, studenten of senioren gewogen moeten worden. De ambitie van de gemeente Zutphen is er een die minder aanstuurt op kwantiteit en meer op kwaliteit. Tot slot toont Haafkes een aantal in uitvoering zijnde en enkele potentiële locaties voor Wonen boven Winkels in Zutphen.
DE KAART VAN ZUTPHEN
Remco Feith is de gedreven binnenstadsmanager die enthousiast is over de kansen om, samen met de door Haafkes genoemde partijen, de binnenstad van Zutphen nieuw elan te geven. De leegstand in het Zutphense kernwinkelgebied is om te beginnen lager dan elders in Nederland. Feith: “Zes procent tegen negen procent.” Feith heeft samen met de lokale ondernemers de zogenoemde ‘De Kaart van Zutphen’. Die kaart toont de binnenstedelijke vitaliteit in de huidige toestand en in een mogelijke toekomst. Daarin is rekening gehouden met een aantal actoren die nu én in de toekomst een rol spelen zoals: gebiedsontwikkeling-projecten (bijvoorbeeld Rivier in de Stad), het thema infrastructuur (waaronder het parkeerbeleid voor auto’s en voor fietsen), een stadsverlichtingsplan, een nieuwe IJsselbrug, het opzetten van WiFi, maar ook de plannen en gedachten over promotie en acquisitie. Zo is er de discussie over openingstijden, veiligheid en het schoon en graffitivrij houden van de stad. Feith noemt ook al zichtbare tekenen van nieuw elan zoals de spijkerbroekenwinkel die ook koffie en een broodje serveert. Een punt van zorg is evenwel de tendens dat vooral oudere winkeliers geen opvolging hebben als zij er zelf mee stoppen.
Op ‘De Kaart van Zutphen’ is onderscheid gemaakt tussen de verschillende kwaliteiten van binnenstedelijke winkelgebieden, is inzicht gegeven in de mate van leegstand, de ontwikkeling van het aantal bezoekers en de ruimtelijke kwaliteiten. De getoonde toekomstvisie (“Is niet in beton gegoten”, aldus Feith) toont de zonering van het winkel- en activiteitenaanbod in de 18 verschillende locaties. Daarbij is onderscheid gemaakt tussen de Compacte binnenstad, het Gemengde gebied en het Transformatiegebied. Feith: “De Kaart is onderdeel van de Binnenstadsvisie 2020 en is bedoeld als prikkel om tot een nieuw beleid te komen voor onder meer bestemmingsplannen en horecavestigingen.”
VIJF D’s
Moderator Eduard Plate had aan het begin van de druk bezochte bijeenkomst (80 stoelen bezet!) zijn mantra voor een gezonde binnenstadsontwikkeling al opgesomd: de vijf D’s, ofwel Dream, Decide, Design, Do en Direct. Daarmee gaf hij de volgorde aan van de te nemen stappen of te benoemen fases om tot een succesvol resultaat te komen. Hij benoemde ook de staat waarin de bezoekers naar de stad komen: is er sprake van een noodzakelijkheid, een behoeftebevrediging of – hoog in de behoeftepiramide – een belevingsdrang? Als Plate de discussie start en vraagt naar eerste reacties op de plannen voor Wonen boven Winkels, krijgt hij alleen maar bijval. Opmerkingen als: “Het is beter voor de leefbaarheid van Zutphen”, en “Het is een win-win-situatie”, worden overigens afgewisseld met “Het proces gaat veel te traag” en “Er moet meer snelheid in komen”. Een gehoord voorstel is: “Concentreer het winkelen in de hart van het centrum en maak de ring daaromheen voor wonen”.
Naast de klacht dat het vanavond alleen maar over leegstand en winkels gaat, moet het volgens een prominent aanwezige gast ook over de architectuur van de gebouwen gaan. Een ander vraagt aandacht voor het stimuleren van de vestiging van ambachtslieden; een oproep die overigens door de binnenstadsmanager Feith van harte wordt ondersteund. De slechte bereikbaarheid voor ouderen en de beperkte parkeermogelijkheden is voor sommigen een woedend makende doorn in het oog. Een knuppel in het hoenderhok is de opmerking dat tegenwoordig het winkelen thuis gebeurt, zittend op de bank met een tablet op schoot. Ofwel: het digitale inkopen doen. Daar moet een link gelegd worden met de stad, meent een ander die erkent dat de digitaal kopende klant ook verleid moet kunnen worden in de fysiek stad. En dat biedt een kans om daar zichtbaarheid aan te geven. Het te ontwikkelen WiFi netwerk is daar dan een belangrijk element in. En hoe zit het dan met het wonen in de stad? Er moet meer aandacht komen voor de verschillende doelgroepen. Naast kleine en goedkope starterswoningen, ook aandacht voor de grote woning voor senioren.
DIENSTVERLENING
Tot slot laat de wethouder Oege Bosch (VVD) van zich horen. Hij is verantwoordelijk voor de taakvelden binnenstad, toerisme en citymarketing. “Ik heb weinig toe te voegen aan hetgeen hier vanavond besproken is”, is de opwekkende start van zijn reactie. “Ik wil nog wel een extra D toevoegen aan de reeks van vijf die moderator Eduard Plate de zaal voorhield: De D van Dienstverlening. Wij hebben als gemeente de ambitie om de beste dienstverlenende gemeente van Nederland te worden.” Het levert een klein applausje op uit de zaal. Bosch is trots op de zojuist geopende twee nieuwe onderdoorgangen in de stad die het centrum met de Noorderhaven verbinden en daarmee een goede ontsluiting en toegankelijkheid van het kernwinkelgebied realiseren. “Goed voor onze economie!”, aldus Bosch. Op aandringen van de zaal spreekt hij zijn ambitie uit dat het in Zutphen, óók na het realiseren van de plannen voor de nabij toekomst, goed Wonen, Werken en Verblijven moet zijn.
Plate vraagt aan Daan Josee, bestuursvoorzitter van Architectuurcentrum Rondeel, de avond af te sluiten. Daarbij komen kort nog enkele niet benoemde aspecten aan de orde, zoals de kenmerkende antroposofische kwaliteiten van Zutphen, de nieuwe trends van food-docks, en de verwachting dat het op kleine schaal kunnen printen van allerhande 3D-producten een grote vlucht zal nemen. Tot slot dankt Josee de organisatoren die de avond hebben voorbereid: Sylvie Eunk, Géke de Wilde en Silvester van Veldhoven, alledrie Zutphense professionals op het gebied van architectuur, stedenbouw en ruimtelijke ordening.
door Tom de Vries
{ppgallery}20151118StadscafeZutphen{/ppgallery}