Places of Hope – Editie Oost NL: Aardehuizen

Architectuurcentrum Rondeel organiseert in samenwerking met Architectuurcentrum Bouwhuis uit Apeldoorn en de Cleantech Regio het programma ‘Places of Hope’. In de IJsselvallei is inmiddels een aantal bottom-up initiatieven gerealiseerd. Achter elk initiatief zit een verhaal. Die verhalen gaan over moed, durf, uithoudingsvermogen en creativiteit. Er is veel voor nodig om een initiatief van de grond te krijgen en meestal gaan er jaren overheen voordat realisatie plaatsvindt. Een daarvan is het Aardehuizen-project in de gemeente Olst-Wijhe. De verhalen zijn door Saxion Stadslab samengebracht. Een daarvan is het Aardehuizen-project in de gemeente Olst-Wijhe.

Aardehuizen – Olst-Wijhe

Wat begon als een make-over van een slaapkamer in een rijtjeshuis in Deventer, is uiteindelijk uitgegroeid tot de internationaal bekende aardehuizen in Olst. Dit idee kwam tot stand, omdat Paul Hendriksen en een huisgenoot wat met de muren wilden doen. In een artikel las Paul dat leem goede eigenschappen heeft om te fungeren als wandafwerking. Het experimenteren met deze grondstof bleken ze al gauw interessant te vinden. Achteraf kwam er een vriend die deze afwerkingen al vaker had gezien in filmpjes. Samen kwamen ze op het internet tegen dat muren ook gemaakt konden worden van deels afvalmateriaal en natuurlijke materialen. Dit waren allemaal dromen voor hen die zo bij elkaar kwamen.

‘Earthship-project Deventer’

In 2005 is Paul twee weken lang gaan helpen bij een soortgelijk project in Zweden. Paul heeft hierover bij terugkomst een presentatie voor 10 personen voorbereid, waar uiteindelijk 40 personen op af kwamen. Twee weken later trok hij nogmaals 35 mensen, hij kreeg in de gaten dat er een breed publiek was voor dit onderwerp. Vanwege de hoge interesse in dit onderwerp, ontstond de beweging ‘Earthship project Deventer’. Dit zou later bekend worden als de Aardehuizen in Olst.

Met een groep van 35 overgebleven personen kwamen ze maandelijks bij elkaar om te brainstormen over de opgave. Hoe met het eruit zien? Waar kan het gerealiseerd worden? En hoe overtuigen we de gemeente? Door verschillende redenen, waaronder een grote reorganisatie binnen de gemeente Deventer kon het project geen voeten aan de grond krijgen.

Partner: gemeente Olst-Wijhe

De sleutel tot succes was een gemeente die kon fungeren als partner, gemeente Olst-Wijhe bleek hierin uitkomst te kunnen bieden. Door toeval werd de vereniging Aardehuizen benaderd door een wethouder van de gemeente Olst-Wijhe. Deze bleek veel interesse te hebben in het initiatief, en gaf aan grond te willen verkopen voor het project. Dit was onder andere mogelijk, omdat er net (in 2008) nieuw duurzaamheidsbeleid werd ingevoerd in de gemeente. De veranderingen in het bestemmingsplan, welke door gemeente Olst-Wijhe werden bewerkstelligd, hadden een positieve invloed op dit initiatief. In overleg kon er gezamenlijk gekeken worden naar een geschikte locatie.

Het project had veel geluk met de veranderingen die kwamen in het bestemmingsplan van gemeente Olst-Wijhe. Daardoor kregen ze de gelegenheid samen een locatie uit te kiezen. (Door de bouw van de Aardehuizen zijn de criteria voor overige nieuwe bebouwing aangescherpt in ecologische zin)

Sociocratie

Om het project tot een succes te laten verlopen is er veel nagedacht over de communicatieprocedures. Zo hebben ze gekozen voor een ander soort besluitvorming om het individueel en collectief belang te behartigen bij iedereen. In het geval van dit project was volgens Paul sociocratie de meest passende oplossing. Alle belangrijke besluiten worden genomen op een consent, zodat geen van de betrokkenen bezwaar had tegen het voorstel.De bouw van de aardehuizen is niet verlopen zonder slag of stoot. Omdat de bouw van dit soort constructies niet eerder is uitgevoerd binnen Nederland, bestond hier nog geen wet- en regelgeving voor. Dit maakte het bouwen van de huizen, die vooral uit afvalmateriaal bestaan, erg lastig. Zo moesten ze bewijsmateriaal heb-ben voor de brandweer dat leem geen brandbare grondstof is, dergelijke zaken frustreerde de voortgang van dit project. Door extra onderzoek en rapporten te leveren werd de bouwvergunning uiteindelijk toch afgegeven.

Haalbaarheid

Naast de wet- en regelgeving die destijds niet bestond, waren er ook professionals nodig om de haalbaarheid te testen en te controleren of dit stedenbouwkundig gezien mogelijk was. Al die professionals kosten geld waar je als particulier vaak niet in dergelijke mate over beschikt. De gemeente heeft het project daarin kunnen helpen om hen te voorzien van een renteloze lening.

Daarentegen denkt Paul wel dat al die professionele begeleiding voor succes heeft gezorgd aangezien ze anders niet wisten waar er begonnen moest worden.

In 2015 gedurende de zomer is het middenhuis ofwel gemeenschapshuis gerealiseerd. Het gehele initiatief is na 10 jaar zo goed als afgerond.

Internationale belangstelling

Paul wil met de realisatie van de Aardehuizen inspirerend zijn en blijven. Al vanaf de start van de bouw krijgt Aardehuizen veel internationale belangstelling. In de drie en half jaar durende bouw hebben zo’n 2000 vrijwilligers meegeholpen uit 27 verschillende landen. Niet alleen de bouw zelf maar ook de cultuur die Aardhuizen creëert krijgt aandacht. Zo werd hun verhaal gepubliceerd in verschillende tijdschriften van Canada tot Nieuw-Zeeland, er ontstond een magneeteffect. Bij het realiseren van de Aardehuizen staat het gemeenschappelijke aspect centraal. Ook na de bouw wordt de grond gemeenschappelijk beheerd. Daarnaast wordt de watervoorziening en elektriciteit gemeenschappelijk gedeeld. De gemeenschap zelf staat voor Paul centraal en ook daar is internationaal belangstelling voor.