Rondeel kijkt rond bij EICAS

De laatste Rondeel-oplevering van het jaar bleek een voltreffer. Zestig liefhebbers van architectuur, nieuwe kunst en ontwikkelingen in Deventer namen donderdag 8 december deel aan het Rondeel-opleveringsevenement in het nieuwe museum EICAS aan de Nieuwe Markt in Deventer. Met dank aan EICAS, dat het maximale aantal bezoekers opschroefde nadat een eerste ronde al snel volgeboekt was.

De rondleiding beperkte zich tot het museumgedeelte van het voormalige Hegius-gymnasium. De appartementen boven het museumgedeelte bleven op slot: ze zijn allemaal verkocht en al deels in gebruik genomen, meldde directeur en initiatiefnemer Koos Hoogland van EICAS, een afkorting van Europian Institute for Contemporary Art and Science.

Museum EICAS opende zijn deuren in november, maar de laatste werkzaamheden zijn nog aan de gang. Maart 2023 volgt een feestelijke grote opening. Dan komt mogelijk ook de Chinese kunstenaar Lu Xinjian naar Deventer, ontwerper van de abstracte Deventer stadsplattegrond op de glazen dakbedekking. Samen met de volledig glazen dakkapellen (daklantaarns genoemd) een van de meest opvallende veranderingen aan de buitenkant van het gebouw. In de binnentuin volgt nog een beeldentuin, waar het museumcafé een terras krijgt.

Voorafgaand aan een rondgang door de expositieruimten legden vastgoedontwikkelaar Gaby Bosch van 1618Vastgoed, Freekje Vervoord van M2uur (verantwoordelijk voor de glazen dakpanelen) en EICAS-initiatiefnemer Hoogland hun betrokkenheid bij het EICAS-project uit. Voor Deventenaar Hoogland begon die in 2011,  toen hij het plan opvatte om een museum op te richten om de kunststroming Nul, (onderdeel van de internationale Zero-beweging) in de schijnwerpers te zetten. Waarna de zoektocht naar een gebouw voor het EICAS museum volgde, niet alleen in Deventer, maar ook elders.

Verdient Deventer een nieuw museum? 

Hoogland was in maart 2018 al eens te gast bij Architectuurcentrum Rondeel, waar hij samen met architect Hans van Heeswijk een lezing hield met de titel: verdient Deventer een nieuw museum?  Elf jaar na het eerste idee laat Hoogland zien dat de aanhouder wint: de in 1954 naar een ontwerp van de bekende Deventer architect Knuttel gebouwde middelbare school herbergt zijn museum, met zestien luxe appartementen in de verdiepingen erboven.

Van Hegius tot EICAS

De zoektocht van Hoogland raakte in 2017 in een stroomversnelling toen hij Gaby Bosch van 1618Vastgoed benaderde, de Deventer herontwikkelaar van onder meer de voormalige Deventer Gasfabriek aan de Zutphenseweg. Hoogland wilde er tijdens de eerste aflevering van de IJsselbiënnale een expositie inrichten, terwijl Bosch juist van plan was de Gasfabriek ook als plek voor cultuur aan de man te brengen. De expositie trok veel bezoek, waarna Bosch besloot Hoogland ook te steunen bij het verwezenlijken van diens ultieme droom.

Aanvankelijk waren de pijlen gericht op Object One, een bouwproject in het Havenkwartier, met op de begane grond plek voor het museum en daarboven appartementen. Het bedrijf van Bosch verloor de competitie die de gemeente Deventer had uitgeschreven voor de ontwikkeling van Object One, maar Bosch en Hoogland waren een paar jaar later wel succesvol bij de gunning van het Hegius-gebouw, waar zij een plan indienden met museumverbouwer Van Heeswijk, ook verantwoordelijk voor de verbouwing en uitbreiding van onder meer het Mauritshuis in Den Haag, het Van Gogh Museum en de Hermitage in Amsterdam (nu dependance Amsterdam Museum) en Museum More in Gorssel. 

Kairos

Hoogland keek tijdens de Rondeel-oplevering met tevredenheid terug op zijn ontmoeting met vastgoedontwikkelaar Bosch, waarbij hij verwees naar het ornament van kunstenares Janny Brugman-De Vries, dat boven de hoofdingang van het voormalige Hegius is aangebracht, met als titel Kairos, de Griekse god van de tijd. “Ik ben daar heel trots op. Het bewijst dat het gebouw altijd al bestemd is voor een museum. Kairos is de personificatie van het juiste moment. Voor mij is dat de expositie in de Gasfabriek, waar de reis met Gaby Bosch begon en we nu een museum hebben met een organisatie van 75 vrijwilligers.”

Ontwerp Lu Xinjian

Bosch vertelde dat het aanvankelijke plan om de schuine kap van het gebouw te vervangen door een lichtgekleurde bouwlaag die als een schijf boven het gebouw lijkt te zweven, struikelde op de commissie voor ruimtelijke kwaliteit, de Deventer Planadviesraad. Die wilde de hellende kap toch behouden, waarna het idee ontstond om de bovenste verdieping te voorzien van kaplantaarns en glaspanelen met kunst.

Het ontwerp daarvoor is gemaakt door de Chinese kunstenaar Lu Xinjian, die met zijn City DNA Paintings al in tal van wereldsteden te zien is, zoals Beijing en New York, en nu ook in Deventer. Voor EICAS maakt hij een schilderij van anderhalve meter bij anderhalve meter, dat ook in het museum te zien is. Net als elders baseerde hij zich op het stratenplan van Deventer, waar hij met balkjes en boogjes een abstracte versie van maakte.

Stratenpatroon in dakpanelen EICAS

Volgens Freekje Vervoord van M2uur was het een lastige, maar mooie puzzel om het schilderij van Xinjian over te brengen op de dakpanelen voor het museum. Het Deventer bedrijf is gespecialiseerd in het toepassen van kunst op materialen. Zo heeft het bedrijf de voorgevel gerenoveerd van de oudste moskee van Noorwegen, die voorzien is van duizenden handbeschilderde tegeltjes, die onvoldoende bestand bleken tegen het Noorse klimaat. M2uur fotografeerde en codeerde nauwgezet alle afzonderlijke tegeltjes en bracht de voorstelling vervolgens over op  weerbestendige gevelplaten.

Vervoord zei ernaar te streven architectuur en ornament weer samen te laten gaan. Begin dit jaar heeft ze een pleidooi geschreven om toegepaste kunst in te zetten als integraal onderdeel van het architectonisch ontwerp. Als voorbeeld wees ze op de Markthal in Rotterdam, die volgens haar ook iconisch is geworden door de kunst die op de gevels aan de binnenkant van de hal is aangebracht.

Voor de dakpanelen op Eicas kon het ontwerp van Xinjian niet integraal op de glaspanelen worden overgebracht. Oorzaak, het veel grotere oppervlak van het dak, de hoeken die het dak op diverse plekken maakt en de uitsparingen die nodig waren voor de daklantaarns. Uiteindelijk is het stratenpatroon flink uit elkaar gehaald en op de glaspanelen aangebracht, nadat ander plaatmateriaal of folie als beelddrager als kwalitatief minder waren afgevallen. Ook hier werden alle panelen nauwkeurig gecodeerd, om de precieze montage op het dak te vergemakkelijken.

Bezorgde vragen waren er over eventuele vervuiling van de glasplaten van het kunstwerk en mogelijke hitte onder de glazen dakkapellen. Volgens Gaby Bosch is het dak, bereikbaar via het dakterras dat bij de appartementen hoort, voorzien van een valbescherming, zodat de glazen panelen van bovenaf kunnen worden schoongemaakt. Berekeningen wijzen uit dat de dakwoningen bij warm weer voldoende koel blijven door het isolerende glas en de coating die erop aangebracht is. Bovendien hebben de woningen als extraatje een airco gekregen die warme lucht in de buurt van de daklantaarns afzuigt.

EICAS heeft twee jaar gebruikgemaakt van tijdelijke huisvesting in de Polstraat. In die tijd hebben kunsteigenaren het museum 26 schilderijen geschonken, die nu deel uitmaken van de collectie van het Nul-museum, zo meldde Hoogland. EICAS organiseert daarnaast losse exposities van moderne kunst.

 Ook volgend jaar staan er weer meerdere Rondeel-opleveringen op de rol. Hou de nieuwsbrief in de gaten. Meld je hier aan voor de nieuwsbrief

Door: Bert Felix

Foto’s: Jan van Leeuwen, Dick Bouwmeester en Bert Felix