Startsein voor herstel Maranathakerk van Aldo van Eyck
Met een lezingenavond van Deventer Verhaal in samenwerking met Architectuurcentrum Rondeel heeft het bestuur van de Maranathakerk in Deventer het startsein gegeven voor het bijeenbrengen van voldoende geld voor noodzakelijk onderhoud en vernieuwing van de kerk en bijbehorende tuin. Gebouw en tuin zijn ontworpen door de beroemde Nederlandse architecten Aldo en Hannie van Eyck. De kerk uit 1992 is inmiddels gemeentelijke monument, een aanvraag als rijksmonument is ingediend.
De lezingenavond op donderdag 8 december maakte deel uit van de serie Erfgoedlezingen van Deventer Verhaal in samenwerking met het Rondeel. De bijeenkomst trok ongeveer zestig belangstellenden. Het bestuur en een externe stuurgroep van de kerk riepen bezoekers en andere Deventenaren op de Molukse gemeenschap te hulp te schieten bij het noodzakelijk onderhoud en behoud van kerk en tuin.
Eerder dit jaar kreeg het bestuur 10.000 euro van de Provincie Overijssel, die de Molukse kerk een van de drie Erfgoed Sterren 2021 had toegekend. Het bestuur van de kerk won in de categorie sociale kwaliteit. De kerk in het Oranjekwartier fungeert niet alleen als plek voor religieuze activiteiten, maar vormt ook op sociaal gebied een spin in het web van de Molukse gemeenschap. Het bestuur wil tegelijk een breder gebruik van de kerk, ook buiten de Molukse gemeenschap.
Oproep voor herstel kerk en tuin
Voor het herstel van kerk en tuin is een stuurgroep ingesteld, waarin ook deskundigen van buiten de Molukse gemeenschap zitting namen. Voorzitter is oud-wethouder Jos Fleskes. Volgens bouwkundige Cees Kunkeler, ook lid van de stuurgroep, heeft de kerk dringend onderhoud nodig. “Dat kan de Molukse gemeenschap niet alleen.”
Kunkeler deed een beroep op de bezoekers, maar ook andere Deventenaren, om donateur te worden van de kerk, of anderszins bij te dragen aan het herstel van het monumentale gebouw met bijbehorende tuin. “We hebben ook deskundigheid nodig. Van een bouwfysicus bijvoorbeeld, want de kerk heeft last van vocht. Maar ook de tientallen lampen in de kroonluchters moeten worden vervangen, terwijl het model niet meer te vinden is.”
Inmiddels is ook de Overijsselse organisatie voor erfgoed en ruimtelijke kwaliteit het Oversticht bij het herstel van de Molukse kerk betrokken. Ingrid Nij Bijvank-Van Herel, landschapsarchitect, erfconsulent en vaste vertegenwoordiger van het Oversticht in de Planadviesraad Deventer (de vroegere welstandscommissie) vertelde hoe tuin en kerk in samenhang zijn ontworpen, met steeds de menselijke maat als uitgangspunt. In de loop der jaren is het oorspronkelijk ontwerp van de tuin enigszins verdwenen, onder meer omdat sommige delen te ver zijn doorgegroeid en andere verdwenen.
Herstelontwerp tuin Maranathakerk
Nij Bijvank-Van Herel gaat de komende tijd onderzoek doen naar het oorspronkelijke ontwerp van de tuin, inclusief de verschillende beplanting. Daarnaast komt er een gespreksronde met bezoekers van de tuin om erachter te komen wat de functie van de tuin voor hen is en hoe zij de verschillende plekken in de tuin ervaren. Een herstelontwerp moet ook aandacht schenken aan klimaat en biodiversiteit, zaken die bij het oorspronkelijke ontwerp uit 1992 nog geen groot thema waren. “De toegankelijkheid van de tuin moet je koesteren. Zo’n plek als dit kan heel veel bijdragen aan cohesie in de wijk”, aldus de Deventer landschapsarchitecte.
‘Molukse kerken zijn ook ontmoetingsplekken’
Architectuurhistoricus Huib Akihary, conservator van het Moluks Historisch Museum in Den Haag, schetste een portret van architect Aldo van Eyck en vertelde over het ontstaan van de kerk in Deventer. “Molukse kerken zijn ook ontmoetingsplekken. Zo heeft de kerk een keuken en dat komt niet vaak voor bij kerken. Bijzonder in de kerkgang is dat die eigenlijk al thuis begint met bidden, voor vertrek naar de kerk. De kerk is ook geen eindpunt, want de kerkgang eindigt ook weer thuis. Ook dat heeft invloed gehad op het ontwerp van de kerk. Net als op de tuin, die dient als begeleiding van de kerkgang.”
Kenmerkend voor de Maranathakerk
Kenmerkend in de ronde kerkzaal zijn onder meer de muren, die in verschillende stroken blauw zijn geschilderd, van donkerblauw beneden naar lichtblauw en wit onder de ramen aan de bovenkant van de muur. Akihary wees op de gelijkenis met een uitzicht op zee, alomtegenwoordig op de eilanden van de Molukken. Het gewelfde en verlaagde plafond in de kerkzaal doet denken aan een baldakijn, maar ook aan een Moluks gemeenschapshuis, dat bestaat uit een dak op palen, bedekt met riet en palmbladeren.
Rijksmonument?
Akihary is met zijn hoofdstuk over het ontwerp van de Maranathakerk ook mede-auteur van het boek dat onlangs is verschenen over de Molukse gemeenschap in Deventer. De kerk en kerktuin werden in 2019 op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst. Daarmee was de kerk en kerktuin toen landelijk het jongste gemeentelijke monument. Het bestuur van de kerk en de stuurgroep hebben goede hoop dat gebouw en tuin ook als rijksmonument worden erkend. Dat zou cofinanciering voor herstel en behoud dichterbij brengen.
Verslag: Bert Felix