Deventer klei: unieke kijk op historische gebouwen
Architectuurcentrum Rondeel opent de tentoonstelling ‘Deventer klei maakt opnieuw geschiedenis’. Een verzameling unieke werken, waarmee (amateur-)kunstenaars en bewoners van Deventer een eigen interpretatie gaven aan bijzondere historische panden uit Deventer. Werken die zijn gemaakt van het fundament waarop onze stad werd gebouwd. Inderdaad, rivierklei!
Bezoekers schuifelen voorzichtig langs de houten tafels. “Is deze van jou?’’, vraagt een vrouw aan haar buurvrouw. “Nee, de mijne staat daar ergens achteraan. Maar die stelt niets voor vergeleken bij de rest hoor’’, antwoordt de buurvrouw. Valse bescheidenheid, want ieder werk in deze tentoonstelling getuigt van serieuze creativiteit en keramische kwaliteiten.
We zien een keramieken boot met koeien, een paardenhoofd aan een ketting, een statig vormgegeven gevel met wijnflessen als zuilen. Willekeurige uitspattingen? Zeker niet. De werken verbeelden de geschiedenis van enkele bijzondere panden uit onze binnenstad. Van de Waag tot het Rondeel en van de ouderwetse koestal tot het pand van Praamstra. Op een eigen manier vertaald door cursisten, onder leiding van beeldend kunstenares en docent Mechtild Paauwe, met een bijzonder materiaal: rivierklei uit de IJssel. Het materiaal waarop onze stad is gebouwd. Veel passender gaat het niet worden in het jaar dat Deventer haar 1250e verjaardag viert.
Nieuwe kijk
Geen wonder dat Mano Scherpbier, organisator van Deventer 1250, de tentoonstelling officieel opent. “Deze tentoonstelling is één van de afsluiters van een bijzonder jaar’’, zegt Scherpbier. “Bovendien is deze expositie symbolisch voor hoe ik het jaar heb beleefd. Ik heb namelijk in de afgelopen maanden op een nieuwe manier naar Deventer leren kijken. Precies wat jullie met deze werken ook hebben gedaan.’’
Mechtild Paauwe kijkt dan ook tevreden om zich heen. “Zeventien bewoners van Deventer hebben in mijn atelier een canvasfoto gekozen waarop een historische pand staat afgebeeld. Achterop zat de tekst over de geschiedenis ervan. Daarna heb ik hen begeleid om die historie te vertalen naar een passend beeld. Het is mooi om te zien dat iedereen dat op zijn eigen manier heeft gedaan. De één vrij realistisch, met het nabootsen van een gevel, de ander op abstracter niveau, door verschillende tijdstippen uit de geschiedenis in één beeld te laten zien.’’
Realistisch of abstract
Zo gaf Gersien Dekker een geheel eigen invulling aan de Bergschild 7. Ze focuste zich op een detail in de gevel. “Er zit een gat in de gevel waar vroeger een ketting uit hing die de stad tegen vijandige paard-en-wagens moest behoeden. Ook heeft het gebouw de functie van slachthuis en slager gehad. Ik stelde me voor hoe zo’n paard misschien wel ten val kwam door die ketting en daarom heb ik een paardenhoofd aan de ketting uit de muur gemaakt. En voor iemand die heel lang geen klei heeft aangeraakt, vind ik het best goed gelukt!’’
Wencke Habermann koos voor een iets realistischer verbeelding van de Hereeniging, al zit het verhaal in de details. “Ik had eigenlijk niets met het gebouw’’, bekent de Deventerse. “Maar toen ik me verdiepte in de geschiedenis van het pand én de plek, begon het te leven. Het gebouw, huis van de herensociëteit, bestaat pas sinds 1836, maar de fundamenten gaan terug tot 1337. Het is eeuwenlang een stadswijnhuis geweest, een bloeiende handelsplek. Later is het nog een school geweest, voor het de herensociëteit werd.’’ Al deze verschillende functies heeft ze verwerkt in haar ontwerp. “Ik heb de herkenbare gevel nagemaakt, maar de zuilen veranderd in wijnflessen. Elke wijnfles vertegenwoordigt één van de voormalige functies van het pand..’’ Zo zien we inderdaad een fles met kegels (vanwege de kegelbaan) en muzieknoten (vanwege de muziekverenigingen).
Sommige cursisten putten uit bronnen die niet per se stroken met de realiteit. Zo verwerkte één van de keramisten een legende over de Bergkerk in haar ontwerp. Twee vrouwen vormen de westtorens. “De legende is dat twee onafscheidelijke zusters, Martha en Beatrix uit Deventer, streden om de hand van een ridder. Toen Beatrix de ridder trouwde, bleef Martha eenzaam en alleen achter. Daarop besloot ze de Bergkerk te bouwen. De twee torens symboliseren Martha en Beatrix, de ene iets hoger dan de ander, en de kerk verbindt de zussen tot in de eeuwigheid.’’
Rondeel-programmaraadslid Mariska van der Ziel vat het goed samen: “De expositie is een verzameling geworden van serieuze architectuur en leuke wist-je-datjes.’’
Fundament
De werken op zich zijn bijzonder, maar het feit dat ze zijn gemaakt met echte IJsselklei maakt het nog net iets specialer. Dit is immers de grond waarop Lebuinus 1250 jaar geleden zelf liep en het kleine stadje Daventria stichtte, naast het kabbelende riviertje de IJssel. De grond die het fundament vormde voor de roemruchte Hanzestad die Deventer werd, en de grond waarop de prachtige skyline verscheen waar we nu nog elke dag van kunnen genieten.
Voor Mechtild Paauwe stond het dan ook al snel vast dat rivierklei het materiaal zou worden voor de kunstwerken. “Naast de historie is klei een ontzettend belangrijk onderdeel van ons leven. We hebben allemaal een wastafel, dakpannen, eetborden, een wc-pot of aardewerken bloempotten thuis. Kortom: we kleden ons dagelijks uit voor keramiek, eten van keramiek of stoppen er planten in. Keramiek is als goud en het ligt hier gewoon voor het oprapen!’’
Rivierklei behandelen
Hoe ze de ruwe klei na het oprapen bij de IJssel omzette naar handzame klei om mee te werken? Dat legt Paauwe ons vanavond uit. Voor haar staat een bakje met bruine blokjes. “Dit is gedroogde klei, die ik in stukjes heb gehakt. De meeste takjes en andere vervuiling heb ik er al uitgezeefd. Vervolgens doe ik bij de gedroogde blokken heet of kokend water en meteen zuigt de klei zich vol ..’’ In het bakje ontstaat bruine smurrie. “Deze vloeibare drek vormt zich al snel. Het bezinkt na een tijdje en zo ontstaat een laag water en kleislip. Je giet het overtollige water af en legt het vloeibare goud te drogen tot een dikke brei . Je kneedt het je hebt een mooie, schone, organische klei om mee te werken!”
Tsja, leuk natuurlijk, maar nu nog het talent om er iets moois mee te maken. Voorlopig kunnen we in ieder geval inspiratie opdoen aan de Assenstraat (of les komen nemen in het atelier van Mechtild Paauwe in het voormalige Geertruidenziekenhuis).
Expositie bezoeken?
Wil je een creatieve duik nemen in de geschiedenis van enkele prachtige Deventer panden? Bezoek de expositie dan zelf. Deventer Klei is tot 20 januari 2019 te bewonderen bij Architectuurcentrum Rondeel aan de Assenstraat 14 in Deventer.