Klimaatforum Deventer 2022: oproep tot meer actie tegen klimaatverandering

Gratis openbaar vervoer, een autoloze zondag op de Welle, een stappenplan voor inwoners en meer actie van de gemeente om klimaatverandering tegen te gaan en de gevolgen van klimaatverandering op te vangen. Die oproep deden deelnemers aan het Klimaatforum, voor de tweede keer in Deventer georganiseerd door het Duurzaamheidscentrum Deventer in samenwerking met onder andere Architectuurcentrum Rondeel, filmhuis en theater MIMIK en Hogeschool Saxion. Met de organisatie van de eerste dag op vrijdag 25 maart 2022 loste Architectuurcentrum Rondeel het startschot. De bijeenkomst in het auditorium van het stadhuis kende een beperkte toegang van vijftig belangstellenden en was daarmee volgeboekt.

Volgens de deelnemers van de bijeenkomst kunnen inwoners van Deventer, maar ook de gemeente, veel meer doen om klimaatverandering bij te buigen en de gevolgen ervan op te vangen. Zo zou de gemeente op korte termijn een stappenplan moeten opstellen om inwoners te helpen bij het nemen van maatregelen. De gemeente zou ook zelf een stappenplan moeten maken met concrete maatregelen en het tijdstip van uitvoering.

Autoloze zondag op de Welle

Tijdens het afsluitende debat klonk ook een pleidooi voor gratis openbaar vervoer en het op zondagen afsluiten van de Welle voor autoverkeer. Minder autoverkeer brengt te behoefte aan parkeerplekken omlaag, die vervolgens plaats kunnen maken voor groen, luidt de redenering. Een autoloze zondag op de Welle zou ook kunnen bijdragen aan de doelstelling van Deventer om klimaatverandering tegen te gaan en de gevolgen ervan op te vangen.

Daarnaast zou de gemeente Deventer de Universiteit van Wageningen een visie kunnen laten opstellen hoe Deventer er in 2050 met het oog op de klimaatverandering uit zou moeten zien, zoals  Arnhem inmiddels heeft gedaan. Bij de aanplant van meer (klimaatbestendig) groen zou ook moeten worden gekeken naar een grotere biodiversiteit, aldus een van de aanbevelingen tijdens het slotdebat.

Klimaatadaptie

Eerder tijdens de bijeenkomst wees Liesbet Timan, adviseur water en klimaatadaptatie bij de gemeente Deventer, op het plan voor klimaatadaptie van de gemeente, waarmee Deventer de gevolgen van de klimaatverandering wil opvangen (Aanpassen aan klimaatverandering. Deventer ambitie en aanpak. September 2019. Naast andere informatie te vinden op www.deventerstroomt.nl. Meer informatie ook op www.klimaateffectatlas.nl).

Hittestresskaart Deventer

Timan gaf een overzicht van recente acties van de gemeente, zoals het laten opstellen van een hittestresskaart, waarop duidelijk te zien is op welke plekken in de stad, maar ook in de dorpen, maatregelen nodig zijn om hoge temperaturen te voorkomen de schadelijk zijn voor de gezondheid van vooral oudere inwoners. Dat die temperaturen flink kunnen oplopen, blijkt uit de gegevens die voor het opstellen van de kaart zijn gebruikt.

Zo was de temperatuur in Deventer op peildatum 1 juli 2015 ongeveer 26 tot 28 graden, maar liep de belangrijke gevoelstemperatuur op tot bijna 40 graden, terwijl het op de Brink al aanvoelde als 45 graden of hoger.  Op de kaart voor 2050 kleurt Deventer nog roder, met een temperatuurstijging van gemiddeld 4 graden en meer en langer aaneengesloten tropische dagen.

Om die hoge temperaturen het hoofd te bieden, wil de gemeente onder meer dat iedere inwoner binnen 300 meter van zijn huis een koele plek kan opzoeken, zoals een park, bos of waterkant. Daarvoor is het afgelopen half jaar een kaart gemaakt met koelteplekken in de gemeente. Die moeten een afmeting hebben van minimaal 200 vierkante meter en niet warmer worden dan 35 graden. Bovendien moeten inwoners er enige tijd kunnen verblijven en is een zitgelegenheid daarmee een voorwaarde.

De komende tijd gaat de gemeente op basis van de kaart inventariseren waar de 300-meter-grens wordt overschreden en nieuwe koele plekken moeten komen. Volgens Timan richt de gemeente zich eerst op de meest versteende delen van de stad, zoals het zuidelijk deel van Zandweerd en Voorstad. Een wijksafari met buurtbewoners door Zandweerd-Zuid heeft vorig jaar al diverse zwakke punten opgeleverd. ,,Dit jaar gaan we kijken hoe we die plekken kunnen aanpakken. Als dit goed bevalt, gaan we kijken of we dit ook elders kunnen doen’’, aldus Timan. 

Nieuwbouw: richtsnoer voor woningontwikkelaars

Voor nieuwbouw komt er een richtsnoer voor woningontwikkelaars, zoals de oriëntatie van woningen op de zon en het gebruik van lichte stenen en dakbedekking in plaats van donkere. Mogelijk komen er volgens Timan in de toekomst doeken boven straatgedeelten die te warm worden. De GGD onderzoekt de komende tijd hoe thuiswonende ouderen (de toegenomen) hitte ervaren. Op basis daarvan stellen gemeente en GGD een hitteplan op, waarbij ouderen bij hitte ook thuis worden opgezocht. Daarnaast wil de gemeente dat fietsers 40 procent van hun route in de schaduw kunnen afleggen.

Investeringen in groen leveren vaak winst op

Dat het aanplanten van bomen, struiken en andere groenvoorzieningen niet alleen kosten met zich meebrengt, maar ook opbrengsten, bleek uit de bijdrage van Elisabeth Ruijgrok, omgevingseconoom bij Witteveen + Bos. Het ingenieursbureau is al lange tijd betrokken bij het opstellen van kosten-batenanalyses van uiteenlopende investeringen, onder meer in groenvoorzieningen en wateroppervlakten.

De analyses vloeien voort uit een internationale studie van de Verenigde Naties  naar de economische betekenis van biodiversiteit en ecosysteemdiensten (The Economics of Ecosystems and Biodiversity, afgekort TEEB). De eerste Nederlandse studie van dat project voerde Witteveen + Bos in 2011 uit samen met de gemeente Apeldoorn. Volgens Ruijgrok leveren investeringen in groen vaak winst op, bijvoorbeeld door een betere gezondheid van omwonenden en daardoor minder zorgkosten en waardestijding van vastgoed. ,,Kijk wel naar de plek waar je investeert. Zoek naar rotte plekken, want daar haal je de meeste winst’’, waarschuwde ze.

Daarnaast moeten opdrachtgevers en ontwerpers al van meet af aan werken met een kosten-batenanalyse, om te voorkomen dat er onvoordelige beslissingen worden genomen die niet meer zijn  terug te draaien.  ,,Dan voorkom je ook dat politici beloftes doen die uiteindelijk niet uitkomen’’, zegt Ruijgrok, die een reeks voorbeelden gaf van uiteenlopende investeringen en de kosten en baten die ermee gepaard gaan. Voor meer informatie wees ze de deelnemers op de website www.omgevingseconomie.nl.

Rivierenbuurt als voorbeeld

Ook studenten van Hogeschool Saxion houden zich bezig met de gevolgen van klimaatverandering voor de ruimtelijke ordening en de gebouwde omgeving, zo bleek uit een presentatie van Roos Trommel, Mariëlle van Mullem en Bart Kortleven. De drie maken deel uit van een samenwerkingsverband van Architectuurcentrum Rondeel, Hogeschool Saxion en de Hogeschool van Tirana, hoofdstad van Albanië, waarbij studenten verschillende aspecten van Tirana met Deventer vergelijken. Zo kampen beide steden met plekken die te heet worden en waar maatregelen nodig zijn. De drie studenten wezen op de vernieuwde Rivierenbuurt als plek waar veel ruimte is gegeven aan de opvang van hitte en toegenomen neerslag. Deventer zou op zijn beurt het voorbeeld van Tirana kunnen volgen waar plannen zijn om een nieuw park als een cirkel om de stad aan te leggen, ook als buffer tegen verdergaande verstening van de omgeving, en daarmee toenemende hitte-overlast.

Burgemeester Ron König: ‘Ik vind het belangrijk dat de discussie in de stad wordt gevoerd’

Burgemeester Ron König van Deventer prees de organisatoren van het Klimaatforum voor hun initiatief. ,,Het klimaatakkoord van Parijs is uit 2015. We zijn nu zeven jaar verder, maar we hebben nog niets gepresteerd. Ik vind het daarom belangrijk dat de discussie in de stad wordt gevoerd.’’

Ook op de tweede dag van het Klimaatforum was er volop aandacht voor maatregelen tegen klimaatverandering, hittestress en wateroverlast. Het forum sloot af in filmhuis MIMIK, waar de film 2040 Join the Regeneration van filmmaker Damon Gameau werd vertoond, die daarin een reis maakt om te ontdekken hoe de wereld er in 2040 uit zal zien als de beste oplossingen die al voorhanden zijn tegen klimaatverandering worden toegepast.

Verslag door: Bert Felix